Geschiedenis van een ambt

Donderdag 30 maart Jan Willem Boersma werd in zijn ambt als nieuwe burgemeester van ons dorp beëdigd. Onze SGPJ-commissie ging langs en wensten hem alle wijsheid, kracht en bovenal Gods zegen toe. We overhandigden hem twee boeken over de geschiedenis van Alblasserdam als welkomstcadeau. Dat deed ons afvragen: wat is eigenlijk de geschiedenis van het burgemeestersambt? Het ambt moet heel oud zijn. In Alblasserdam hebben wij sinds 1825 een eigen burgemeester, en daarbuiten moet de historie nog veel verder teruggaan. We hebben de geschiedenis uitgezocht en vatten de wetenswaardigheden kort voor u samen.

De geschiedenis gaat terug naar 1285. In dit jaar worden Willem Dukinc en Tieleman ver Machtildszoon als burgemeesters van Dordrecht benoemd. Ze behoren daarmee tot de eerste bekende burgervaders van Nederland. In Dordrecht zijn het er twee, in veel middeleeuwse steden waren er zelfs vier.

Verschillend takenpakket

Het takenpakket van burgemeesters vroeger verschilde wel van dat van burgemeester Boersma nu. In die tijd hadden ze vooral een administratieve functie. Daarbij hoorde het bijhouden van de bevolkingsregistratie, de belastingregistratie en het organiseren van de wacht, het leger dus. Een overeenkomst met nu is er echter wel: nog steeds hebben burgemeesters strikt genomen geen bestuurlijke functie. De macht ligt bij de gemeenteraad, net zoals vroeger bij de schepenen.

In de grondwet van 1848 werd het ambt van burgemeester zoals we dat nu kennen definitief vastgelegd. Hierin stond onder andere dat de burgemeester door de koning benoemd moet worden. Dit is nog steeds zo: burgemeester Boersma is door de commissaris van de koning persoonlijk benoemd en beëdigd. Tijdens deze beëdiging werd het koninklijk besluit voorgelezen.

Een opvallende burgemeester uit de geschiedenis is Jan Dirk Preuijt. Hij was tussen 1823 en 1886 maar liefst 62 jaar burgemeester van Geervliet, en is daarmee de langstzittende ooit in Nederland.

Gedurende de Duitse bezetting in de oorlog werden overal in Nederland NSB-burgemeesters aangesteld. In ons eigen Alblasserdam was dit vanaf 1943 Peter Hendrik Oldemans. Van hem is wordt gezegd dat hij in de oorlog een ouderling die voedsel probeerde te krijgen voor Rotterdamse kinderen mishandeld heeft en daarna heeft overgedragen aan de SD. Onder andere hierom werd in het Bijzondere Gerechtshof in Den Haag de doodstraf tegen hem geëist. Uiteindelijk kreeg hij dertien jaar celstraf.

De bedreigde burgemeester

In 2018 werd ‘de bedreigde burgemeester’ door Elsevier uitgeroepen tot de persoon van het jaar. Burgemeesters zijn als hoofd van de politie verantwoordelijk voor de openbare orde en veiligheid, en daardoor vaak het gezicht van maatregelen tegen criminaliteit en ondermijning. Hierdoor kan het voorkomen dat burgemeesters vanuit onderwereld bedreigingen aan hun adres krijgen. Het bekendste voorbeeld hiervan is de Haarlemse burgemeester Jos Wienen. Hij kreeg, onder andere door het streng aanpakken van motorclubs in Haarlem, zulke ernstige doodsbedreigingen dat hij een halfjaar in een safehouse heeft moeten doorbrengen. Hoewel Jos Wienen zijn ambt als een held heeft mogen uitoefenen, hopen we toch dat dit onze burgemeester Boersma bespaard mag blijven.

De SGPJ Alblasserdam-Papendrecht hield zich niet alleen bezig met geschiedenis. We schonken aandacht aan de actualiteit toen we met de jaarwisseling langsgingen we bij de vluchtelingenopvang in ons dorp. We deelden oliebollen uit en zongen psalmen en liederen. Misschien zag u het langskomen in de krant. In de aankomende tijd schaken we opnieuw op verschillende borden om het SGPJ-geluid te laten klinken. U hoort nog van ons!

Bron: ‘Schriftelijk’ (mei 2023)